از سیر تا پیاز حسابداری صنعتی| تعریف+ تهیه گزارش
اهمیت حسابداری صنعتی را دست کم نگیرید
استفاده از حسابداری صنعتی در مدیریت، می‌تواند به کاهش هزینه‌ها، کنترل موجودی و تصمیم‌گیری در نحوه قیمت‌گذاری کالاها منجر شود. بنابراین توجه به حسابداران صنعتی درمدیریت از اهمیت بسیار بالای برخوردار است.
در این مقاله تلاش شده است به تمام موضوعات اساسی حسابداری صنعتی از جمله بررسی تعریف، اهداف، وظایف، روش‌های مختلف هزینه‌یابی، طبقه‌بندی هزینه‌ها، بررسی تهیه گزارشات در واحدهای تولیدی بصورت جامع و کامل پرداخته شود.
مطالب مرتبط: بهترین نرم‌افزار رایگان حسابداری صنعتی
تعریف حسابداری صنعتی
با توجه به اینکه در موسسات تولیدی یا کارخانه‌ها، محصول نهایی از ترکیب هزینه مواد اولیه، هزینه‌های مستقیم (مانند دستمزدها) و هزینه‌های غیرمستقیم تولید می‌شود بنابراین توجه به اقلام تشکیل‌دهنده بهای تمام شده امری ضروری است.
درنتیجه حسابداران صنعتی با بررسی گزارشات و جزئیات مربوط به هزینه‌های مختلف شامل تمامی هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم، می‌توانند برای کالاها و خدمات، مناسب‌ترین بهای تمام شده را تعیین کنند.
مدیران باید گزارشات دقیقی از این هزینه‌ها داشته باشند تا در مواقع تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی (مانند تصمیم برای افزایش تولید، تغییر در نوع محصول تولید شده، اجاره ماشین یا خرید ماشین‌آلات، افزایش حقوق کارمندان یا کاهش تعداد کارمندان و ...) به‌صرفه‌ترین و بهترین راه‌ها را درجهت افزایش سود و یا کاهش ضرر انتخاب کنند.
بیشتر کاربرد حسابداری صنعتی به صنعت و موسسات تولیدی تخصیص داده می‌شود. البته باید توجه داشت که بانک‌ها، شرکت‌های بیمه، عمده فروشی‌ها، شرکت‌های حمل و نقل، شرکت‌های هواپیمایی، دانشگاه‌ها و بیمارستان‌ها نیز به منظور کارایی بیشتر از حسابداری صنعتی استفاده می‌کنند (برای مثال در بیمارستان‌ها، محاسبه هزینه‌های یک بیمار اعم از بستری، درمان، جراحی و... توسط حسابداران صنعتی انجام می‌شود).
اهداف حسابداری صنعتی
تفکیک درآمد، هزینه و محاسبه سود و زیان، از اصلی‌ترین اهداف حسابداری صنعتی محسوب می‌شوند. در حسابداری صنعتی امکان گزارش‌گیری سود و زیان بصورت مجزا فراهم شده است. درواقع حسابداران صنعتی با بررسی تمام مراحل هزینه‌های تولید یک محصول و تحلیل عناصر تشکیل‌دهنده آن شرایط کاهش هزینه‌ها را فراهم می‌کنند. در نتیجه تاثیر این گزارشات بر استراتژی تولید، نحوه برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری سازمان غیر قابل انکار است.
وظایف حسابداری صنعتی
تمامی عملکرد حسابداران صنعتی مبنی بر تهیه اطلاعات، مورد توجه حسابداران مدیریت است.در زیر بخشی از وظایف ضروری برای تیم‌های حسابداری صنعتی ذکر شده است:
- تنظیم کلیه امور حسابداری مربوطه به انبارها چراکه کارفرمایان برای برنامه‌ریزی خرید‌های خود در هر لحظه نیازمند گزارش‌گیری از وروردی و خروجی‌‌های انبار است.
- وظیفه نگهداری اموال و جمع‌داری آن‌ها (جمع‌داری به معنای ردیابی کلیه امور شرکت شامل مداد, خودکار, صندلی, تجهیزات و ... است). البته این وظیفه با کمک و همکاری انبار انجام می‌شود ولی در نهایت مسئولیت انجام و گزارش‌دهی برعهده واحد حسابداری صنعتی است.
- محاسبه بهای تمام شده محصول تولیدی براساس فاکتورهای موجود به شکل دقیق و به‌روز
- تهیه گزارشات کامل در خصوص اموال منقول و غیر منقول شرکت و میزان دارایی‌ها و بدهی‌ها و اموال از رده خارج براساس رقم ریالی آن‌ها برعهده حسابداران صنعتی است.
- تعریف کلیه محموله‌های انبار به صورت واحد ریالی
- اجرای پلاک‌کوبی ( انجام شناسایی، ثبت و شماره‌گذاری) برای اموال منقول جهت پیگری آسان آن‌ها
- برنامه‌ریزی در جهت کاهش هزینه‌ها و بهبود وضعیت کنترل
- برنامه‌ریزی بودجه‌های سازمان
- اجرا و برنامه‌ریزی برنامه‌های سازمان
- ارائه راه حل در رابطه با تصمیم‌گیری‌های مدیریتی به وسیله جمع‌آوری و طبقه‌بندی و گزارش‌دهی اطلاعات
- محاسبه میزان هزینه و سود کسب شده
- هزینه‌یابی و قیمت‌گزاری از طریق تعیین ارزش موجودی
- مشارکت در اجرا و برنامه‌ریزی بودجه‌ها و برنامه‌های سازمان
- انجام امور محوله با توجه به قوانین تصویب شده
- شناسایی اصول محاسبه قیمت تمام شده
- تنظیم فرم‌های حسابداری صنعتی
- نگهداری و کنترل حساب‌های انبار و صدور اسناد مربوطه
- شناخت علم و فرایندهای مدیریت
- تهیه گزارش و آمار مربوطه به اموال شرکت
- تعیین بهای تمام شده کالا یا خدمت
روش‌های حسابداری صنعتی
در موسسات تولیدی یا کارخانه‌ها، محصول نهایی حاصل ترکیب هزینه‌های مواد اولیه، هزینه‌های تبدیل (دستمزد نیروی کار مستقیم) و هزینه‌های سربار(هزینه‌هایی که به طور غیرمستقیم در تولید کالا نقش دارند) است. توجه به این ترکیب از هزینه‌ها، امری ضروری است تا بدین وسیله مدیران در هر لحظه به اطلاعات بهای تمام شده محصولات (با استفاده از حساب‌های کنترلی و روش‌های مختلف) دسترسی داشته باشند.
روش‌های حسابداری صنعتی به 6 دسته تقسیم می‌شوند:
-
هزینه‌یابی جذبی (کامل)
این هزینه‌ها شامل هزینه‌های تولیدی (مواد مستقیم، دستمزد مستقیم، سربار متغیر ساخت، سربار ثابت ساخت) است
-
هزینه‌یابی مستقیم (متغیر)
در این روش تنها هزینه‌های متغیر محصول است که به بهای تمام شده کالا نسبت داده می‌شود. درواقع منظور از هزینه‌های متغیر(مانند دستمزد مستقیم سربار ساخت)، هزینه‌هایی است که با کاهش یا افزایش میزان تولید، تغییر می‌کنند.
-
هزینه‌یابی برآوردی یا تخمینی
این هزینه‌ها شامل 2 بخش می‌شود. بخش اول، هزینه پیش‌بینی شده برای یک قرارداد یا تصمیم خاص و بخش دوم، مخارج ایجاد شد پس از فروش محصول
-
هزینه‌یابی سفارش کار
این سیستم در شرکت‌هایی کاربرد دارد که محصولاتشان مطابق مشخصات دریافتی از مشتریان تولید می‌شود. به عبارت دیگر این روش شامل هزینه‌های تولید هر سفارش است که به صورت جداگانه از دیگر سفارش‌ها جمع‌آوری و ثبت می‌شود. مانند: شرکت‌های هواپیماسازی و شرکت‌های کشتی‌سازی
-
هزینه‌یابی مراحل تولید یا مرحله‌ای
در موسسات تولیدی که محصولاتشان برای تکمیل فرایند تولید باید مراحل مختلفی را طی کنند و همچنین بصورت انبوه نیز تولید می‌کنند (مانند صنایع نفت، کفش، صنایع کاغذ، فولاد و شیمیایی) از این روش هزینه‌یابی استفاده می‌نمایند.
-
هزینه‌یابی استاندارد
در این روش نتایج حقیقی تولید و فروش یک محصول با نتایج برنامه‌ریزی شده آن سنجیده می‌شود و سپس نتیجه این مقایسه مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد.
مطلب مرتبط: آموزش مراکز هزینه در حسابداری
طبقه‌بندی هزینه‌ها در حسابداری صنعتی
در حسابداری صنعتی، هزینه‌ها به عنوان منابع از دست رفته، جهت رسیدن به یک هدف خاص درنظر گرفته می‌شوند. هزینه مواد مستقیم، دستمزد مستقیم و هزینه سربار، جزو هزینه‌هایی هستند که توسط حسابداران صنعتی مورد بررسی قرار می‌گیرند. طبقه‌بندی این هزینه‌ها توسط حسابداران صنعتی براساس روش‌های گوناگونی صورت می‌گیرد اما یکی از متداول‌ترین طبقه‌بندی‌ها به‌صورت زیر است.
-
طبقه‌بندی طبیعی هزینه‌ها
بر اساس این طبقه‌بندی، هزینه‌ها به 2 بخش زیر تقسیم می‌شوند.
-
هزینه‌های ساخت
این هزینه‌ها در تولید یک محصول صرف می‌شوند مانند: هزینه‌های مواد اولیه، دستمزد کارگران و هزینه‌های سربار ساخت (هزینه‌های غیرمستقیم)
-
هزینه‌های تجاری(هزینه‌های عملیاتی)
شامل هزینه‌های غیر تولیدی می‌شوند مانند هزینه‌های بخش توزیع و فروش و ...
-
طبقه‌بندی بنابه ارتباط هزینه‌ها با تولید محصول
در این نوع از طبقه‌بندی نیز مشابه قبل می‌توان هزینه‌ها را به 2 دسته مجزا تقسیم کرد
-
هزینه‌های مستقیم
این هزینه‌ها به‌صورت کاملا مشخص و مستقیم در کالای تولیدی لحاظ می‌شوند مانند دستمزد مستقیم افراد و مواد اولیه همچنین این هزینه‌ها خود به 3 بخش زیر تقسیم می‌شوند
- مواد مستقیم: همان مواد اولیه که در تولید کالا مصرف می‌شود را مواد مستقیم می‌نامند. مانند موادخام، نرم‌افزار، تجهیزات و ...
- دستمزد مستقیم: قطعا منابع انسانی مهم‌ترین بخش از تولید یک محصول محسوب می‌شود. بنابراین حقوق و دستمزدی که به کارگران و کارکنان برای تولید یک کالا پرداخت می‌شود را دستمزد مستقیم می‌نامند و جزو هزینه‌های مستقیم درنظر گرفته می‌شود
- سایر: چنانچه در واحدهای تولیدی علاوه بر مواد بالا از هزینه‌های دیگری نیز در تولید کالا استفاده شود. آن هزینه‌ها را جزو این بخش به شمار می‌آوریم.
-
هزینه‌های سربار ساخت ( سربار تولید یا غیر مستقیم)
این هزینه‌ها، شامل هزینه‌های جزئی هستند که در فرایند تولید ایجاد می‌شود و با وجود اینکه در تولید محصول نقش اصلی را ندارند اما در پروسه تولید وجودشان الزامی است (مانند: تبلیغات و بازاریابی، ارتباطات، خدمات حسابداری، تمیز کردن لوازم، آب و برق، اجاره تجهیزات اداری و ...)
این هزینه‌ها مشابه زیر به 3 دسته تقسیم می‌شوند
- مواد غیرمستقیم: هزینه‌های جزئی و غیرمستقیم که در تولید محصول اهمیت دارند. مانند مواد شوینده برای نظافت محل کار، روغن مصرفی برای بهبود عملکرد ماشین آلات و ...
- دستمزد غیرمستقیم: در این بخش هزینه‌های بیمه کارکنان، 23 درصد از حقوق کارفرما جزو دستمزد غیرمستقیم درنظر گرفته می‌شوند.
- سایر: هزینه‌هایی به جز 2 مورد بالا که به‌صورت غیر مستقیم در تولید محصول نقش دارند مانند سرویس و نگهداری سالانه دستگاه‌های واحدهای تولیدی و ...
-
طبقه‌بندی هزینه‌ها با توجه به حجم تولید
مدیران واحدهای تولیدی با استفاده از حجم تولید شده و مصرف آن کالا در ابتدای سال مالی جدید تغییرات لازم را در هزینه‌های تولیدی خود لحاظ می‌کنند.
در این طبقه‌بندی، هزینه‌ها بصورت زیر دسته‌بندی شده‌اند:
-
هزینه‌های ثابت
این هزینه‌ها با تولید محصول رابطه مستقیم ندارند و کنترل وقوع این هزینه‌ها برعهده مدیران اجرایی است. نمونه این هزینه‌ها شامل حقوق مدیران تولید، بیمه ساختمان و ماشین‌آلات، اجاره کارگاه تولیدی و حقوق کارکنان است.
در ادامه توجه داشته باشید که هزینه‌های ثابت را می‌توان به 3 دسته زیر تقسیم کرد.
- هزینه‌های ثابت ظرفیت کارخانه: این هزینه‌ها به طور مستقیم با تجهیزات و امکانات تولیدی کارخانه رابطه مستقیم دارند. مانند ماشین‌آلات، تجهیزات و تاسیسات
- هزینه‌های ثابت بهرهبرداری: این هزینه‌ها با بهرهبرداری و استفاده از تجهیزات تولیدی رابطه مستقیم دارند. مانند هزینه‌های بیمه ساختمان، تجهیزات ماشین‌آلات
- هزینه‌های ثابت برنامه‌ای: این هزینه‌ها با تصمیمات مدیران رابطه مستقیم داشته و اجرای آن‌ها برای برنامه‌ریزی آینده است. مانند هزینه‌های تحقیق و توسعه
-
هزینه‌های متغیر
این‌ها با تولید محصول ارتباط مستقیم دارند. مانند هزینه مواد اولیه (توجه داشته باشید که هزینه متغیر یک واحد کالا ثابت است).
-
هزینه‌های نیمه‌متغیر
این هزینه‌ها شامل 2 بخش ثابت و متغیر می‌شوند که بخش ثابت، بدون تغییر باقی می‌ماند اما بخش متغیر، با کاهش تولید، کاهش یافته و با افزایش تولید نیز، افزایش می‌یابد. برای مثال دستمزد کارکنانی که علاوه بر حقوق ثابت، بنا به میزان فروش، پورسانت نیز دریافت می‌کنند. میزان برق کارخانه نیز نمونه‌ای از هزینه‌های نیمه متغیر محسوب می‌شود.(هزینه برق مصرفی سالن تولیدی ثابت ولی هزینه برق ماشین‌آلات تولیدی متغیر است.)
مطلب مرتبط: آموزش ویدیویی مراکز هزینه در حسابداری
ضرورت تهیه گزارش در واحدهای تولیدی
تهیه گزارشات یکی از وظایف مهم حسابداران و یا مدیران مالی سازمان‌ها است که بصورت درون سازمانی تنظیم می‌شوند. دسترسی به این گزارشات باعث سهولت در تصمیم‌گیری برای مدیران است به طوری که راه‌های کسب سود بیشتر و یا جلوگیری از ضرر را برای سازمان مشخص می‌کند. این گزارشات به منظور ارزیابی عملکرد مدیران، جهت دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده نیز کاربرد دارد.
مراحل تهیه گزارش هزینه تولید
تهیه گزارش تولید در 5 مرحله، به شرح زیر است:
- تهیه جدول مقدار تولید
- محاسبه مقدار تولید
- خلاصه‌سازی جمع هزینه‌های قابل تخصیص
- حساب نمودن قیمت تمام شده یک واحد
- محاسبه قیمت تمام شده واحدهای تکمیل شده و قیمت تمام شده موجودی کالا
بیشتر بخوانید: بهترین نرم افزار حسابداری رایگان گزارش‌گیری
انواع گزارش
به طورکلی گزارشات به 2 صورت زیر تقسیم می‌شوند
-
گزارشات درون سازمانی
این گزارشات معمولا بصورت ماهانه برای استفاده مدیران جهت برنامه‌ریزی، کنترل، نظارت و تصمیم‌گیری تهیه می‌شوند. گزارشات درون سازمانی شامل گزارش کالای در جریان ساخت، گزارش اوقات تلف‌‌شده،گزارش خرید، گزارش مصرف مواد، موجودی، مواد اولیه انبار، خرید و بهای تمام شده کالا، گزارش ضایعات و سایر گزارشات مورد استفاده مدیریت می‌شود.
-
گزارش مصرف مواد
از هزینه عوامل اساسی در تولید محصول (مانند هزینه مواد مستقیم، هزینه دستمزد مستقیم و سربار ساخت) برای ارائه به مدیران گزارشاتی تهیه می‌شود به این گزارشات، گزارش مصرف مواد گفته می‌شود.
-
گزارش بهای تمام شده کالای ساخته شده
این گزارشات امکان مقایسه بهای تمام شده محصولات تولید شده را بطور ماهیانه برای مدیران فراهم می‌کند
-
گزارش برون سازمانی
این گزارشات با لحاظ استانداردها، در پایان هر ماه تنظیم و برای ارگان‌های بیرون سازمان (سرمایه‌گذاران، بورس اوراق بهادار، دولت، بانک‌ها، حسابرسان و ... ) فرستاده می‌شود. گزارش‌های بیرون سازمانی شامل گزارش تقسیم سود، گزارش سود و زیان، گزارش بهای تمام شده کالای فروش رفته، ترازنامه، گردش جریانات نقدی می‌شوند.
-
گزارش بهای تمام شده کالای فروش رفته
تهیه این گزارشات در پایان دوره مالی انجام می‌شود و ملاک حسابداری بهای تمام شده در این واحد‌ها بهای تمام شده کالای فروش رفته است.
-
گزارش سود و زیان
این گزارشات در آخر سال مالی محاسبه می‌شود و مدیران با استفاده از این گزارشات می‌توانند تصمیمات مناسبی برای سوددهی و یا جلوگیری از ضرر در سازمان بگیرند.
مطالب بیشتر: آموزش ویدیویی گزارشات
دنیای حسابداری جهانی است؛ مملو از اخلاق، انضباط و فرهنگ. چنانچه امروز، فرصت و افتخاری برای من فراهم شده تا هر آنچه از این علم می‌دانم و می‌آموزم را به دیگران انتقال دهم بسیار خرسندم.
